Zasadą jest, że odpowiedzialność karną ponosi osoba, która dopuściła się czynu zabronionego po ukończeniu 17 roku życia. Od tego wieku, nieletni sprawca jest traktowany jak dorosły. Ale jeżeli przestępstwo zostało popełnione pomiędzy 17 a 18 rokiem życia, to sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.
Osoby poniżej wieku 17 lat są co do zasady wyłączone spod odpowiedzialności na gruncie Kodeksu Karnego, ale odpowiadają na podstawie Ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. To ta ustawa przewiduje środki wychowawcze.
Dziecko po ukończeniu 15 roku życia może odpowiadać karnie za popełnienie następujących przestępstwa:
– zabójstwo (art. 148 § 1–3),
– spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 1 lub 3),
– sprowadzenie zdarzenia zagrażającego życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach (art. 163 § 1 lub 3),
– rozbój (art. 280)
– zamach na życie Prezydenta RP,
– piractwo,
– sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,
– gwałt,
– czynna napaść na funkcjonariusza publicznego, jeżeli skutkiem jest ciężki uszczerbek na zdrowiu funkcjonariusza lub osoby przybranej mu do pomocy,
– wzięcie zakładnika, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
Odpowiedzialność od 14. roku życia
Natomiast 14 latek może wyjątkowo odpowiadać na zasadach Kodeksu Karnego za przestępstwo zabójstwa w formie kwalifikowanej (np. ze szczególnym okrucieństwem, w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem). Ograniczenia kary W odniesieniu do nieletnich, którzy odpowiadają na zasadach Kodeksu karnego, ustawa wprowadza ograniczenie maksymalnej kary. Nie może ona przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy przewidzianej za dane przestępstwo, które nie jest zagrożone karą dożywotniego pozbawienia wolności. Ponadto sąd ma możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary.
W takich sytuacjach nieletni zdecydowanie potrzebuje adwokata. Ważne aby był to adwokat, który specjalizuje się w sprawach nieletnich i posiada profesjonalną wiedzę z zakresu psychofizycznych aspektów rozwoju dzieci i młodzieży.
Adwokat Magdalena Mickiewicz